بررسی اثر ضد قارچی عصاره ها ی گیاهی علیه عوامل مولد سفیدک پودری خیار و لکه موجی گوجه فرنگی

سفیدک پودری خیار، ناشی از قارچ podosphaera xanthii (syn. sphaerotheca fuliginea) و لکه موجی گوجه فرنگی که توسط قارچ alternaria solani ایجاد می شود، دو بیماری شایع و مخر ب این محصولات در سراسر جهان محسوب می شوند. کنترل بیماری های یادشده عمدتاً متکی به کاربرد قارچ کش هاست. لیکن با توجه به تبعات سوء زیست محیطی ناشی از کاربرد آفت کش ها، جایگزینی این ترکیبات شیمیایی با روش های مدیریتی کم خطر ضروری به نظر می رسد. در این میان، عصاره های گیاهی به عنوان یک آفت کش طبیعی، جایگزین مناسبی به نظر می رسند. از این رو، در این مطالعه، عصاره ی متانولی 101 گونه ی گیاهی استخراج گردید که از این میان، عصاره ی 24 گونه ی گیاهی در شرایط گلخانه ای علیه سفیدک پودری خیار و عصاره ی متانولی 100 گونه گیاهی در شرایط آزمایشگاهی بر اساس روش دیسک کاغذی به مقدار 5 میلی گرم بر هر دیسک، علیه قارچ a. solani، عامل بیماری لکه موجی گوجه فرنگی بررسی شد. به منظور بررسی تأثیر عصاره های خام گیاهی در مهار بیماری سفیدک پودری، عصاره متانولی 24 گونه گیاهی به نسبت 50 میلی گرم در میلی لیتر، در مرحله ی دو برگی، با کمک یک افشانه دستی روی سطح برگ ها پاشیده شد. بعد از گذشت 24 ساعت، گیاهان مورد آزمایش با سوسپانسیونی از کنیدی های جوان p. xanthii به غلظت 104×1 اسپور در میلی لیتر مایه زنی شدند. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار به اجرا درآمد. ارزیابی شدت آلودگی 12 روز بعد از مایه زنی و بر اساس تعداد کنیدی تولید شده در سطح برگ صورت گرفت و عصاره های گیاهی منتخب مجدداً در قالب آزمایش جدید مورد ارزیابی قرار گرفتند. در آزمون دوم، تعداد 9 عصاره گیاهی که در آزمون قبلی تأثیر چشمگیری در مهار بیماری سفیدک پودری نشان داده بودند، مجدداً در قالب یک آزمایش مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر پایه ی نتایج آزمایش، از مجموع 24 عصاره ی گیاهی، شش عصاره شدت بیماری را درحد چشمگیری کاهش دادند. در این میان، عصاره ی متانولی میخک هندی، کاج و چویر به ترتیب با اثر بازدارندگی به نسبت 87، 86 و 84 درصد موثرترین عصاره های گیاهی در مهار سفیدک پودری خیار شناخته شدند. اثر بازدارندگی عصاره ی متانولی حاصل از 100 گونه ی گیاهی بر روی رشد میسلیومی قارچ a. solani با استفاده از روش دیسک کاغذی و با استفاده از 5 میلی گرم عصاره بر هر دیسک کاغذی، در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار، مورد بررسی قرار گرفت. عصاره متانولی گیاه موسیر که در میان عصاره های مورد آزمایش اثر قابل توجهی در مهار رشد میسلیومی a. solani نشان داده بود، انتخاب گردید و وجود مواد موثره ی ضدقارچی در اندام های مختلف آن به تفکیک مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور، عصاره اندام های مختلف گیاه شامل برگ، ساقه، گل آذین و کورم به صورت جداگانه استحصال گردید و اثر بازدارندگی آن بر رشد قارچ a. solani مورد بررسی قرار گرفت. اجزای عصاره ی کورم موسیر که بیشترین اثر بازدارندگی را علیه a. solani نشان داده بود، با استفاده از کروماتوگرافی لایه نازک جداسازی گردیده و خواص ضد قارچی ترکیبات موجود در هر باند بررسی شد. بر اساس نتایج حاصل، فقط یک باند حاصل از tlc با rf معادل 41/0 دارای اثر بازدارندگی علیه قارچ a. solani بود.